I. Genel kural
B. Sözleşmelerin şekli
I. Genel kural
Madde 12 - Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir.
Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
(B) Akitlerin Şekli
I - Umumi kaide ve emrolunan şekillerin şümulü
Madde 11 - Akdin sıhhati, kanunda sarahat olmadıkça hiç bir şekle tabi değildir.
Kanunun emrettiği şeklin şümul ve tesiri derecesi hakkında başkaca bir hüküm tâyin olunmamış ise akit, bu şekle riayet olunmadıkça sahih olmaz.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 12 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 11 inci maddesini karşılamaktadır.
Tasarının iki fıkradan oluşan 12 nci maddesinde, sözleşmelerin şekle bağlı olmaması ilkesi ile kural olarak geçerlilik şekli niteliğinde olmak üzere Kanunda öngörülen şekle uyulmaksızın yapılan sözleşmelerin geçersizliği düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 11 inci maddesinin kenar başlığında kullanılan “B. Akitlerin Şekli” ibaresi yerine, Tasarıda “B. Sözleşmelerin şekli” ibaresi kullanılmıştır. Yine aynı kenar başlıkta kullanılan “I. Umumî kaide ve emrolunan şekillerin şümulü” ibaresi, Tasarıda “I. Genel kural” şeklinde kısaltılmış; madde metni de arılaştırılmıştır.
Tasarının 12 nci maddesinin ikinci fıkrasına eklenen ilk cümle hükmüyle, Kanunda sözleşmeler için öngörülen şeklin, kural olarak geçerlilik şekli olduğu belirtilerek, bu konudaki duraksamalar ortadan kaldırılmak istenmiştir. Aynı fıkranın son cümlesinde de, öngörülen şekle uyulmadan kurulan sözleşmelerin kesin hükümsüzlük yaptırımına bağlı olduğu açıklanmıştır.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
B. Form der Verträge
I. Erfordernis und Bedeutung im Allgemeinen
Art. 11
1 Verträge bedürfen zu ihrer Gültigkeit nur dann einer besonderen Form, wenn das Gesetz eine solche vorschreibt.
2 Ist über Bedeutung und Wirkung einer gesetzlich vorgeschriebenen Form nicht etwas anderes bestimmt, so hängt von deren Beobachtung die Gültigkeit des Vertrages ab.
2-) CO:
B. Forme des contrats
I. Règle générale et portée des formes prescrites
Art. 11
1 La validité des contrats n’est subordonnée à l’observation d’une forme particulière qu’en vertu d’une prescription spéciale de la loi.
2 A défaut d’une disposition contraire sur la portée et les effets de la forme prescrite, le contrat n’est valable que si cette forme a été observée.
IV-) Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları:
1-) YİBK, T: 09.12.1931, E: 25, K: 46 sayılı kararından:
Tütün mahsulünün ihracat için alım ve satımını kanun bir şekli mahsusa tabi tutmayıp yalnız inhisar idaresinin kontrol ve teftişini ve tütünler üzerindeki hukukunu te’min maksadile akit neticesi olan devrin tekemmülü için bazı muamelelerin yapılmasını şart ittihaz etmiş olmasına göre Tütün İnhisarı Kanununun 37, 38 inci maddeleri hükmüne riayet olunmaması tütün sahibinin inhisar idaresine karşı kanunî mes’uliyetinin devamını mucip olup taraflar arasındaki akdin sıhhatine mani olmıyacağı ekseriyetle takarrür etti. (RG. 07.04.1932; S: 2071).
2-) YİBK, T: 07.10.1953, E: 8, K: 7 sayılı kararından:
Netice; aralarında mevcut olduğunu iddia ettiği akdî bir münasebete müsteniden tapuda malik sıfatiyle mukayyet bulunan bir şahıstan sicildeki kaydın namına tashihini isteyen kimsenin Medeni Kanunun 634 maddesine uygun şekilde dâvalı ile beyinlerinde inikat etmiş muteber bir akde istinat etmesi lâzımdır. Böyle bir akdin inikat etmediği dâvacının beyanından anlaşıldıktan sonra kanunun mevcut olmadığını kabul ettiği bir halin ispatı da artık mahkemece düşünülemez. Bu gibi hallerde dâvanın hukuki sebepten mahrum bulunması bakımından reddedilmesi iktiza ettiğine 7.10.1953 tarihinde ilk içtimada üçte ikiyi geçen ekseriyetle karar verildi. (RG. 28.11.1953; S: 8569).
Not: Kararda adı geçen Türk Kanunu Medenîsinin 634. maddesi yeni Türk Medenî Kanunu’nun 706. maddesine tekabül etmektedir.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Adnan Tuğ; Türk Özel Hukukunda Şekil, Konya, 1994.
Hüseyin Altaş; Şekle Aykırılığın Olumsuz Sonuçlarının Düzeltilmesi, Ankara, 1998.
Arif Barış Özbilen; Sözleşmelerin Şekli ve Şekil Yönünden Hükümsüzlüğü, İstanbul, 2016.