1. İfada sıra
VI. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde
1. İfada sıra
Madde 97 - Karşılıklı borç yükleyen bir sözleşmenin ifası isteminde bulunan tarafın, sözleşmenin koşullarına ve özelliklerine göre daha sonra ifa etme hakkı olmadıkça, kendi borcunu ifa etmiş ya da ifasını önermiş olması gerekir.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
VI - Mütekabil taahhüdatı ihtiva eden akitte1
1 - İfanın tarzı
Madde 81 - Mütekabil taahhütleri muhtevi olan bir akdin ifasını talep eden kimse, akdin şartlarına ve mahiyetine nazaran bir ecelden istifade hakkını haiz olmadıkça kendi borcunu ifa etmiş veya ifasını teklif eylemiş olmak lâzımdır.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 96 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 81 inci maddesini karşılamaktadır.
Tasarının tek fıkradan oluşan 96 ncı maddesinde, ifada sıra düzenlenmektedir. Öğreti ve uygulamada maddenin, “ödemezlik def’i”ne ilişkin olduğu bilinmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 81 inci maddesinin kenar başlığında kullanılan “VI. Mütekabil taahhüdatı ihtiva eden akitte / 1. İfanın tarzı” şeklindeki ibare, maddede ifa sırasının düzenlendiği göz önünde tutularak “VI. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde / 1. İfada sıra” şeklinde değiştirilmiştir.
Maddede kullanılan “karşılıklı borç yükleyen bir sözleşme” şeklindeki terim ile, tarafların edimlerinin karşılıklılık (sinallagma) ilişkisi içinde bulunduğu borçlar hukuku sözleşmeleri kastedilmektedir. Aynı terim, öğretide “tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme” olarak da ifade edilmektedir. Meselâ, satış, kira, hizmet, eser ve ölünceye kadar bakma, Tasarının 96 ncı maddesi anlamında, karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerdendir.
Metninde yapılan düzeltme ve arılaştırma dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği yoktur.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
VI. Bei zweiseitigen Verträgen
1. Ordnung in der Erfüllung
Art. 82
Wer bei einem zweiseitigen Vertrage den andern zur Erfüllung anhalten will, muss entweder bereits erfüllt haben oder die Erfüllung anbieten, es sei denn, dass er nach dem Inhalte oder der Natur des Vertrages erst später zu erfüllen hat.
2-) CO:
VI. Dans les contrats bilatéraux
1. Mode de l’exécution
Art. 82
Celui qui poursuit l’exécution d’un contrat bilatéral doit avoir exécuté ou offrir d’exécuter sa propre obligation, à moins qu’il ne soit au bénéfice d’un terme d’après les clauses ou la nature du contrat.
IV-) YİBK, T: 10.07.1940, E: 2, K: 77 sayılı kararından:
Haricen gayri menkul satılıp da bedeli satana ve gayri menkul de alana teslim ve bu suretle gayri menkul alanın intifaına terk edildiği ve ahiren bunlardan biri ferağdan veya teferruğdan imtina ettiği takdirde muteber olmayan bu satış zımnında her iki tarafın verdiğini istirdada hakkı mevcut ve satan aldığı parayı ve müşteri de gayrimenkulü iade vecibelerile mükellef bulunmuşlar ise de; bir taraf vecibesini ifa etmedikçe diğer tarafı ifayı vecibeye davet edemiyeceğine binaen aldığı bedeli iade etmeyen tarafın; diğer tarafı gayri menkulü iadeye icbar ve intifadan men’edemiyeceğine ve para iade olununcaya kadar gayri menkulden intifaa izin mevcut addedileceğine ve bu vaziyette yani verdiği bedel kendisine iade edilmeyen tarafın mütemerrid addine imkân bulunmadığına ve parası iade edilinceye kadar da intifa ettiği semerelerin tazminiyle ve ecri misil itasiyle mükellef tutulamıyacağına müzakere nisabı mevcudunun üçte ikisinin ittifakile karar verildi. (RG. 01.02.1941; S: 4723).
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Salamon Kaneti; Akdin İfa Edilmediği Def’i, İstanbul, 1962.
Neslihan Çukadar; Borç İlişkilerinde Def’i Hakkı ve İtirazlar, Ankara, 2014.
Cüneyt Pekmez; Borcun İfa edilmediği Defi (Ödemezlik Defi), İstanbul, 2021.
1 Maddenin Düstur’daki “I” şeklindeki kenar başlığı, “VI” olarak anlaşılmalıdır.