A. Tanımı
Dokuzuncu Bölüm
Vekâlet İlişkileri1
Birinci Ayırım
Vekâlet
Sözleşmesi2
A. Tanımı
Madde 502 - Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir.
Vekâlete ilişkin hükümler, niteliklerine uygun düştükleri ölçüde, bu Kanunda düzenlenmemiş olan işgörme sözleşmelerine de uygulanır.
Sözleşme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanır.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
(A) Tarifi
Madde 386 - Vekâlet, bir akittir ki onunla vekil, mukavele dairesinde kendisine tahmil olunan işin idaresini veya takabbül eylediği hizmetin ifasını iltizam eyler.
Diğer akitler hakkındaki kanuni hükümlere tâbi olmayan işlerde dahi, vekâlet hükümleri cari olur.
Mukavele veya teamül varsa vekil, ücrete müstahak olur.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 502 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 386 ncı maddesini karşılamaktadır.
Tasarının üç fıkradan oluşan 502 nci maddesinde, vekâlet sözleşmesi tanımlanmaktadır.
818 sayılı Borçlar Kanununun 386 ncı maddesinin kenar başlığında kullanılan “A. Tarifi” şeklindeki ibare, Tasarıda “A. Tanımı” şeklinde değiştirilmiştir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 386 ncı maddesinin birinci fıkrasında kullanılan “mukavele dairesinde” şeklindeki ibare, vekilin vekâlet sözleşmesinden doğan borçlarının söz konusu olması nedeniyle, gereksiz görülerek Tasarı metnine alınmamıştır.
Metninde yapılan arılaştırma dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği yoktur.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
Dreizehnter Titel: Der Auftrag
Erster Abschnitt: Der einfache Auftrag
A. Begriff
Art. 394
1 Durch die Annahme eines Auftrages verpflichtet sich der Beauftragte, die ihm übertragenen Geschäfte oder Dienste vertragsgemäss zu besorgen.
2 Verträge über Arbeitsleistung, die keiner besondern Vertragsart dieses Gesetzes unterstellt sind, stehen unter den Vorschriften über den Auftrag.
3 Eine Vergütung ist zu leisten, wenn sie verabredet oder üblich ist.
2-) CO:
Titre treizième: Du mandat
Chapitre premier: Du mandat proprement dit
A. Définition
Art. 394
1 Le mandat est un contrat par lequel le mandataire s’oblige, dans les termes de la convention, à gérer l’affaire dont il s’est chargé ou à rendre les services qu’il a promis.
2 Les règles du mandat s’appliquent aux travaux qui ne sont pas soumis aux dispositions légales régissant d’autres contrats.
3 Une rémunération est due au mandataire si la convention ou l’usage lui en assure une.
IV-) Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları:
1-) YİBK, T: 31.05.1944, E: 34, K: 21 sayılı kararından:
Bu itibarla ilâmda vekil için ücret tâyin ve hükmedilmiş olsa dahi vekil marifetiyle takip edilen ilâmın icrasından dolayı da ayrıca ücret takdir edilmesi lâzım geleceğine dair İcra ve İflâs Dairesinin ikinci içtihadının doğru olduğuna 31/5/1944 tarihinde ittifakla karar verildi. (RG. 25.07.1944; S: 5765).
2-) YİBK, T: 07.02.1945, E: 19, K: 4 sayılı kararından:
… asliye mahkemelerinde görülen ve yazılı muhakeme usulüne tabi bulunan dâva ve karşı dâvaların vekil ile takiplerinde vekâlet ücretinin usulü dairesinde arzuhal ile istenmesi … lüzumuna 7/2/1945 gününde üçte iki oyçokluğu ile karar verildi (RG. 17.04.1945; S: 5984).
Not: Bu karar T: 29.05.1957, E: 4, K: 16 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile değerini yitirmiştir.
3-) YİBK, T: 25.04.1945, E: 21-7, K: 9 sayılı kararından:
… yargılama masraflariyle avukatlık ücretine dair olan istemlerin görevsizlik yahut yetkisizlik kararı veren mahkemece hüküm altına alınması gerekli olduğuna oyların üçte iki nispetini geçen çokluğiyle karar verildi. (RG. 28.07.1945; S: 6069).
4-) YİBK, T: 17.11.1948, E: 5, K: 8 sayılı kararından:
İzah edilen bu esaslara dayanılarak baro teşekkül etmeyen ve üç dâvavekili bulunmıyan yerlerde avukat ve dâvavekili sıfatını haiz olmıyan vekillere umumi hükümler dairesinde bir ücret takdiri icabedeceğine ve bu ücretin Usul hükümleri dairesinde yargılama giderleri meyanında nazara alınması gerektiğine birinci oturumda üçte iki çoğunluk elde edilemediğinden ikinci oturumda mevcudun mutlak çoğunluğu ile 17/11/1948 tarihinde karar verildi. (RG. 01.02.1949; S: 7120).
5-) YİBK, T: 13.04.1949, E: 1, K: 6 sayılı kararından:
Özel Daire Başkanlığının yazısı muhtevasına göre dairece kamulaştırma bedelinin artırılması zımnında mülk sahibinin mahkemeye müracaatından sonra kamulaştırmadan feragat halinde vekâlet ücreti takdiri lâzım gelip gelmiyeceği hususunda bir ihtilâf olmayıp uyuşmazlık yalnız takdir olunacak ücretin nispi veya maktu olması noktasına münhasırdır. Ancak, müzakere esnasında heyetten bazı zevat tarafından bu kabil hâdiselerde esasen vekâlet ücreti takdiri icabetmiyeceği mütalâası ileri sürülmüş ve binaenaleyh bu meselenin dahi halline zaruret hâsıl olmuştur.
Masarifi muhakeme ve bu meyanda vekâlet ücretinin haksız tarafa tahmilini emreden Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 417 nci maddesi, haksız olarak diğer tarafın zararına sebebiyet verilmesine ve esas itibariyle Borçlar Kanununun gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlikle haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden şahıs, o zararın tazminine mecburdur, diye yazılı hükümlerine istinat eder. Kamulaştırma muamelesine tevessül edip mülk sahibinin bedelin artırılması talebiyle mahkemeye müracaatından sonra kamulaştırmaktan feragatla dâvayı neticesiz bırakan ve bu suretle mülk sahibini faydasız bir takım masraf ve külfet ihtiyarına sevkeden Belediyenin bu zarara tahammül etmesi lâzım gelir.
Vekâlet ücretinin nispi veya maktu takdir edilmesi meselesine gelince; kamulaştırmaktan vazgeçme, Vekâlet Ücreti Tarifesinin 11 inci bendinde zikri geçen feragat mahiyetinde olmamakla beraber hâdisede bedel ve müddeabih tasavvuruna imkân kalmamış ve çünkü kamulaştırma ile güdülen esas muamele ve bunun zımnında bedel mevzuu ortadan kalkmıştır. Bu hale göre tarifenin 21 inci bendi sarahati mucibince ücret, sarfedilen gayret ve işin ehemmiyet ve güçlüğüne göre takdir edilmek iktiza eder.
Netice: Özel Dairenin müstekar içtihadının isabetli bulunduğuna 13/4/1949 tarihinde üçte iki çoğunlukla karar verildi. (RG. 06.07.1949; S: 7251).
6-) YİBK, T: 07.04.1954, E: 12, K: 9 sayılı kararından:
Binaenaleyh; mahkûmunbih meblâğ miktarı üzerinden nispî avukatlık ücreti tâyinini mutazammın olarak yapılan mukavelelerin muayyen bir meblâğı ihtiva etmeyip hasılı dâvaya iştiraki mutazammın bulunduğundan bâtıl olduğuna 07/4/1954 tarihinde üçte ikiden fazla çoğunlukla karar verildi. (RG. 15.07.1954; S: 8755).
Not: Kararın, 07.07.1969 tarihinde yürürlüğe giren 1136 sayılı ve 19.03.1969 tarihli Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesi karşısında uygulama alanı bulması mümkün değildir3. Zira anılan hükmün 2. fıkrasına göre: “Yüzde yirmibeşi aşmamak üzere, dava veya hükmolunacak şeyin değeri yahut paranın belli bir yüzdesi avukatlık ücreti olarak kararlaştırılabilir.”
7-) YİBK, T: 27.06.1956, E: 2, K: 14 sayılı kararından:
Bir tek dâvada aynı müddeabihin müteselsilen tahsili müteaddit dâvalılardan talebedilmesi ve dâvalılar için müşterek olan bir sebepten dolayı dâvanın reddolunması muvacehesinde müddeabihde ve dâvanın red sebebinde vahdet bulunduğu aynı noktada toplanan müdafaanın mahkemece kabul olunduğu, şu suretle dâvanın reddini temin hususunda dâvalılar vekillerinin müşterek mesailerinin aynı neticeyi verdiği göz önünde tutularak dâvacıya karşı müteselsilen mesul bulunan müteaddit hakiki veya hükmi şahıslar aleyhine ikame olunan bir dâvanın dâvalılar için müşterek sebepten dolayı reddi halinde müddeabihin kıymet veya miktarı üzerinden bir vekâlet ücreti tâyin ve takdir olunacağına birinci oturumda üçte iki ekseriyet hasıl olmadığından ikinci oturumda mutlak ekseriyetle 27/6/1956 tarihinde karar verildi. (RG. 24.10.1956; S: 9441).
8-) YİBK, T: 29.05.1957, E: 4, K: 16 sayılı kararından:
Yukarıda yazılı sebeplere binaen 7/2/1945 tarih ve 19 sayılı içtihadı birleştirme kararının kaldırılmasına ve hukuk dâvalarında hasma tahmili gereken ve muhakeme masraflarından mâdut bulunan vekâlet ücretine diğer muhakeme masrafları gibi mutlâk surette talep olunmaksızın re’sen hükmedilmesi icabettiğine ve bu gibi hasma yükletilmesi iktiza eden vekâlet ücreti taleblerinin ayrı bir dâva konusu yapılmasına cevaz bulunmadığına ve Temyiz Mahkemesi Hukuk Umumi Heyeti ile Temyiz Mahkemesi Üçüncü Hukuk Dairesi içtihatlarının isabetli olduğuna ilk toplantıda üçte iki ekseriyetle 29/5/1957 tarihinde karar verildi. (RG. 04.09.1957; S: 9697).
9-) YİBK, T: 18.06.1958, E: 2, K: 14 sayılı kararından:
Yukarıda yazılı sebebe binaen Devlet ve resmî daire ve müesseseler hesabına tahsil etmek üzere okula devam eden ve okuldan çıkarılması halinde masrafların tazmini ile mükellef bulunan öğrencinin, dâvadan evvel usul hükümleri bakımından temerrüt haline sokulmamış ve muhakemenin ilk celsesinde dâvayı kabul eylemiş olması halinde muhakeme masrafları ve bu meyanda bulunan vekâlet ücretiyle ilzam edilemiyeceğine ve Temyiz Mahkemesi Üçüncü Hukuk Dairesi kararında belirtilen içtihadın isabetli olduğuna ilk toplantıda üçte iki ekseriyetle 18/6/1958 tarihinde karar verildi. (RG. 26.09.1958; S: 10017).
10-) YİBK, T: 23.05.1960, E: 11, K: 10 sayılı kararından:
Avukatlık parasına ait mukavelelere konulan mahkemece veya icraca müvekkil lehine takdir olunacak avukatlık parasının avukata ait olacağı yollu herhangi bir şartın muteber olmadığına 23/5/1960 günlü ikinci toplantıda mutlak ekseriyetle karar verildi. (RG. 10.08.1960; S: 10574).
Not: Kararın, 07.07.1969 tarihinde yürürlüğe giren 1136 sayılı ve 19.03.1969 tarihli Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesi karşısında uygulama alanı bulması mümkün değildir4. Hükmün son fıkrası şu şekildedir:
“Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekâlet ücreti avukata aittir. Bu ücret, iş sahibinin borcu nedeniyle takas ve mahsup edilemez, haczedilemez.”
11-) YİBK, T: 26.03.1962, E: 1, K: 5 sayılı kararından:
1-) Belli orman mallarına ilişkin suçlarla bunlardan dolayı Orman İdaresi için istenilen tazminatların ortadan kaldırılmasını sağlamak üzere çıkarılmış bulunan 6385 sayılı kanun, 6831 sayılı kanunun geçici beşinci maddesi ve 7132 sayılı kanun gereğince, Orman İdaresinin ortadan kalkmış bulunan kişisel hak istekleriyle ilgili dâva giderleri (Ve bu arada avukatlık paraları) alacaklarının dahi düşmüş olduğuna,
2-) Suçun işlendiği dönem ve ilişkin olduğu orman malı tutarı bakımından 7132 sayılı yasanın kapsamına giren konularda bu yasanın yürürlüğe girmesinden önce verilmiş ve kesinleşmiş bir karar ile Orman İdaresi için hükmedilmiş bulunan tazminat alacaklarının dahi bu kanunun yürürlüğe girmesiyle düşmüş olduğuna,
3-) İlk toplantı günü olan 26/3/1962 de ve üçte ikiyi aşan çoğunlukla karar verildi. (RG. 11.06.1962; S: 11125).
12-) YİBK, T: 19.09.1966, E: 1966/9, K: 1966/9 sayılı kararından:
Sulh hukuk mahkemesine açılan gayrimenkul dâvalarında nizalı gayrimenkulün dâva tarihindeki değerinin 1.000 lirayı aştığı anlaşılması üzerine dâvanın vazife noktasından reddine, dosyanın asliye hukuk mahkemesine gönderilmesine karar verildiği hallerde dâvalı taraf yararına tâyin edilecek avukatlık parasının hesabında gayrimenkulün hakikî değeri değil, dâvacının dâva dilekçesinde gösterdiği değerin esas alınması lâzım geldiğine ve Altıncı Hukuk Dairesi içtihadının uygun bulunduğuna ilk görüşme ve oylamada üçte iki çoğunluk sağlanamadığından ikinci görüşme ve oylamada oyçokluğiyle 19/9/1966 tarihinde karar verildi. (RG. 21.11.1966; S: 12457).
13-) YİBK, T: 24.04.1967, E: 1966/12, K: 1967/3 sayılı kararından:
Türk Ticaret Kanununun 5 inci maddesinin 3 üncü fıkrası uyarınca verilen gönderme kararının mahiyetine yabancı olan ve gönderme kararı ile telifi kabil bulunmayan nihaî hüküm niteliğindeki avukatlık ücretine de hükmedilmiş ise o kısmın müstakilen temyiz kabiliyeti olduğuna 24/4/1967 tarihinde, birinci görüşme ve oylamada üçte ikiyi aşan çoğunlukla karar verildi. (RG. 28.06.1967; S: 12633).
Not: Kararın, 07.07.1969 tarihinde yürürlüğe giren 1136 sayılı ve 19.03.1969 tarihli Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesi karşısında uygulama alanı bulması mümkün değildir.
14-) YİBK, T: 22.01.1973, E: 1972/7, K: 1973/1 sayılı kararından:
466 sayılı Kanuna göre ceza mahkemesine başvurularak tazminat istenmesi halinde; davacı yararına nispî vekâlet ücreti hükmedilemiyeceğine, avukatlık ücret tarifesinin (dava ve takip dışındaki hukukî yardımlarla) ilgili bölümünün dava dilekçesi yazılması sebebiyle tespit edilen ücretin, vekâlet ücreti olarak takdir olunabileceğine birinci toplantıda karar nisabı elde edilemediğinden ikinci toplantıda ve 22/1/1973 tarihinde çoğunlukla karar verildi. (RG. 28.02.1973; S: 14462).
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Yalçın Çakalır; Mimarlık Sözleşmesi, Seminer Yarışması 1973-1974, Ankara, 1976.
İbrahim Kaplan; Türk - İsviçre Hukukunda Mimarlık Sözleşmesi ve Mimarın Sorumluluğu, Ankara, 1983.
M. Argun Köteli; Mimarlık Sözleşmesi, İstanbul, 1985.
Kemal Dayınlarlı; İnşaat Sektöründe Müşavir Mühendislik Sözleşmesi, Ankara, 1998.
Süha Tanrıver; Noterlik Açısından Vekâlet (Temsil), Genişletilmiş, Tümüyle Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 2. Baskı, Ankara, 2001.
Türker Yalçınduran; Vekâlet Sözleşmesinde Ücret, Ankara, 2004.
Hayrünnisa Özdemir; Özel Hukukta Teşhis ve Tedavi Sözleşmesi, Ankara, 2004.
Eraslan Özkaya; Vekâlet Sözleşmesi ve Kötüye Kullanılması, 2. Bası, Ankara, 2005.
Göktürk Uyan; İsviçre - Türk Hukukunda Mimari Proje Düzenleme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği, İş Görme Sözleşmeleri Kuramına Bir Katkı, İstanbul, 2006.
Filiz Yavuz İpekyüz; Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi, İstanbul, 2006.
Özcan Günergök; Avukatlık Sözleşmesi, Ankara, 2013.
Semih Güner; Avukatlık Sözleşmesi ve Ücreti, Ankara, 2014.
Özgür Güvenç; Taşınmazların İnançlı İşlemle Devri, Ankara, 2014.
Tülin Kurtoğlu; Akdi Vekalet Ücreti ve Avukatın Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 2016.
Banu Bilge Sarıhan; Menajerlik Sözleşmesi, Konya, 2016.
Furkan Özdemir; İnanç Konusunun Üçüncü Kişilerden Elde Edildiği İnançlı İşlemler, İstanbul, 2019.
Ferhat Cimbar; Avukatlık Sözleşmesinde Ücret, İstanbul, 2019.
Kaan Sayın; Hekimin Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 2020.
Furkan Eken; Avukatlık Sözleşmesinde Ücretin Belirlenmesi, İstanbul, 2021.
1 818 sayılı Borçlar Kanununda “On Üçüncü Bap / Alelıtlak vekâlet” şeklindeki üst başlık, Tasarıda “Dokuzuncu Bölüm / Vekâlet İlişkileri” şeklinde değiştirilmiştir.
2 818 sayılı Borçlar Kanununun 386 ncı maddesiyle başlayan “Birinci Fasıl / Vekâlet” şeklindeki alt başlık, Tasarıda “Birinci Ayırım / Vekâlet Sözleşmesi” şeklinde değiştirilmiştir.
3 RG. 07.04.1969; S: 13168.
4 RG. atfı için önceki dipnota bkz.