1. Genel olarak
İkinci Ayırım
Borçların İfa
Edilmemesinin Sonuçları1
A. Borcun ifa edilmemesi
I. Giderim borcu
1. Genel olarak
Madde 112 - Borç hiç veya gereği gibi ifa edilmezse borçlu, kendisine hiçbir kusurun yüklenemeyeceğini ispat etmedikçe, alacaklının bundan doğan zararını gidermekle yükümlüdür.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
(A) Borcun İfa Edilmemesi
I - Borçlunun mesuliyeti
1 - Umumiyet itibariyle
Madde 96 - Alacaklı hakkını kısmen veya tamamen istifa edemediği takdirde borçlu kendisine hiç bir kusurun isnat edilemiyeceğini ispat etmedikçe bundan mütevellit zararı tazmine mecburdur.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 111 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 96 ncı maddesini karşılamaktadır.
Tasarının tek fıkradan oluşan 111 inci maddesinde, borcun ifa edilmemesi durumunda, genel olarak giderim borcu düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 96 ncı maddesinin kenar başlığında kullanılan “A. Borcun İfa Edilmemesi / I. Borçlunun mesuliyeti / 1. Umumiyet itibariyle” şeklindeki ibare, Tasarıda “A. Borcun ifa edilmemesi / I. Giderim borcu / 1. Genel olarak” şeklinde değiştirilmiştir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 96 ncı maddesinde kullanılan “Alacaklı, hakkını kısmen veya tamamen istifa edemediği takdirde” şeklindeki ibare, Tasarıda “Borç hiç veya gereği gibi ifa edilmezse” şekline dönüştürülmüştür.
Maddede, borçlunun borcunu hiç veya gereği gibi ifa etmemesi durumunda, alacaklının ifaya olan menfaatinin (olumlu zararının) karşılanması amaçlanmıştır.
Maddede borçlunun, “kendisine hiçbir kusurun yüklenemeyeceğini ispat etmedikçe” borca aykırılık nedeniyle alacaklının uğradığı zararı gidermekle yükümlü olduğu belirtilmektedir. Burada, borca aykırı davranış söz konusu olduğu için, 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 6 ncı maddesinde öngörülen genel ispat kuralından farklı olarak kusursuzluğunu ispat yükü, tazminat sorumluluğundan kurtulmak isteyen borçluya yükletilmiştir.
Metninde yapılan düzeltme ve arılaştırma dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği yoktur.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
Zweiter Abschnitt: Die Folgen der Nichterfüllung
A. Ausbleiben der Erfüllung
I. Ersatzpflicht des Schuldners
1. Im Allgemeinen
Art. 97
1 Kann die Erfüllung der Verbindlichkeit überhaupt nicht oder nicht gehörig bewirkt werden, so hat der Schuldner für den daraus entstehenden Schaden Ersatz zu leisten, sofern er nicht beweist, dass ihm keinerlei Verschulden zur Last falle.
2 Für die Vollstreckung gelten die Bestimmungen des Bundesgesetzes vom 11.April 1889 über Schuldbetreibung und Konkurs sowie der Zivilprozessordnung vom 19.Dezember 2008 (ZPO).
2-) CO:
Chapitre II: Des effets de l’inexécution des obligations
A. Inexécution
I. Responsabilité du débiteur
1. En général
Art. 97
1 Lorsque le créancier ne peut obtenir l’exécution de l’obligation ou ne peut l’obtenir qu’imparfaitement, le débiteur est tenu de réparer le dommage en résultant, à moins qu’il ne prouve qu’aucune faute ne lui est imputable.
2 Les dispositions de la loi fédérale du 11 avril 1889 sur la poursuite pour dettes et la faillite et du code de procédure civile du 19 décembre 2008 (CPC) s’appliquent à l’exécution.
IV-) Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları:
1-) YİBK, T: 24.06.1959, E: 31, K: 26 sayılı kararından:
(Haksız feshin neticesi olan diğer zararların veya fesih hakkının afakî iyi niyet esaslarına aykırı olarak kullanılmış olması halinde doğan zararların tazmini isteğine halel gelmemek üzere) müddeti belli olmıyan bir hizmet akdinin iş sahibi tarafından haksız yere feshi halinde işçinin mahrum kaldığı ücrete karşılık olarak Borçlar Kanununun 96 ncı maddesi hükmünce isteyeceği tazminatın hesabında ancak (Borçlar Kanunu hükümlerince) feshin ihbarı halinde beklenmesi gerekecek müddetin sonuna kadar olan zamana ait iş parasının esas alınacağına 24/6/1959 tarihli ilk toplantıda 1 muhalife karşı 38 reyle mevcudun üçte iki çoğunluğu ile karar verildi. (RG. 05.08.1959; S: 10271).
2-) YİBK, T: 05.06.1957, E: 12, K: 21 sayılı kararından:
Yukarıda yazılı sebeplere binaen Devlet ve resmî daireler ve müesseseler hesabına tahsil etmek üzere her çeşit okullara devam etmekte iken tahsillerini ikmal etmeden kendi kusurları yüzünden okuldan ihraç edilen öğrencilerle muhik bir sebep olmaksızın tahsilini terk eyleyen öğrencilerden ve yine bunlardan tahsillerini ikmal ettikten sonra kanun veya taahhütleri gereğince muayyen süre ile ifasına mecbur oldukları hizmetten kendi kusurları sebebiyle ihraç olunanlarla haklı sebep olmaksızın mecburî hizmet süresini itmam etmeden bu hizmeti terk edenlerden aranılan okul masraflarına taallûk eden faize, ilgili kanun veya taahhütnamede faiz mebde’inin masrafın tahakkuk veya sarf tarihi olduğu açıkça kayd ve irae edilmemiş olan hallerde, mükellefiyetin ihlâl kılındığı yâni öğrencinin okul ve hizmetten ilişiğinin kesildiği tarihten itibaren hükmedilmesi gerektiğine ve Temyiz Mahkemesi Hukuk Umumi Heyeti ile Temyiz Mahkemesi Üçüncü Hukuk Dairesi içtihatlarının isabetli olduğuna ilk toplantıda üçte iki ekseriyetle 5/6/1957 tarihinde karar verildi. (RG. 06.09.1957; S: 9699).
Not: Anılan İçtihadı Birleştirme Kararı’nın “Mükellefiyetin ihlâl kılındığı yâni öğrencinin okul ve hizmetten ilişiğinin kesildiği” şeklindeki ifadesi daha sonra Temyiz Mahkemesi Tevhidi İçtihat Büyük Heyeti’nin T: 21.03.1960, E: 19, K: 6 sayılı kararı ile “Mükellefiyetin ihlâl kılındığı veya öğrencinin okul ve hizmetten ilişiğinin kesildiği” şeklinde düzeltilmiştir (RG. 30.05.1960; S: 10515).
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Atilla Altop; Türk, İsviçre ve Alman Hukuklarında Bankaların Verdikleri Banka Bilgilerinden Dolayı Hukuki Sorumlulukları, İstanbul, 1996.
Arzu Genç Arıdemir; Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan Manevi Tazminat, İstanbul, 2008.
Fahrettin Aral; Türk Borçlar Hukukunda Kötü İfa, Ankara, 2011.
Başak Başoğlu; Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta Aynen İfa Talebi, İstanbul, 2012.
Ferhat Canbolat; Sözleşmelerde Amacın Gerçekleşmesi Çökmesi ve Boşa Çıkması, Ankara, 2012.
Banu Bozkurt Bozabalı; Havayoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmelerinde Taşıyanın Ölüm ve Cismani Zararlardan Doğan Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 2013.
Fatih Gündoğdu; Borca Aykırılık Hallerinden Kusurlu İfa İmkânsızlığı ve Hukuki Sonuçları, İstanbul, 2014.
Nurdan Orbay Ortaç; Havayolu ile Taşınan Yolcuların Ölümünden veya Bedensel Bütünlüğünün İhlalinden Doğan Akdi Sorumluluk, Ankara, 2014.
Eyüp İpek; Edime Uygun İfa Kuralı ve Bu Kuralın İhlâline Bağlanan Hukuki Sonuçlar, İstanbul, 2016.
Mehmet Akçaal; Sözleşme Sonrası Sorumluluk, Sözleşme Sonrası Yükümlülüklerin İhlâlinden Doğan Sorumluluk, Konya, 2018.
H. Tamer İnal; Borca Aykırılık, Dönme ve Fesih, Ankara, 2018.
Hüseyin Acun; Eser Sözleşmesinde Ayıptan Sorumluluk Hükümleri ile Borçlar Kanunu Genel Hükümlerinin Yarışması, Ankara, 2018.
Sinan Sami Akkurt; Türk Sivil Havacılık Mevzuatı ve Uluslararası Konvansiyonlar Kapsamında Sivil Havayolu İle Yolcu Taşımacılığından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk, Ankara, 2018.
Nagehan Kırkbeşoğlu; Yüklenicinin İfa Engelleri, İstanbul, 2019.
Emre Cumalıoğlu; TBK, CISG ve Karşılaştırmalı Hukukta Öngörülebilen İhlal, Borcun Vadede İfa Edilmeyeceğinin Öngörülebilmesi ve Sonuçları, İstanbul, 2019.
Demet Özdamar, Burcu Yağcıoğlu, Ö. Oğuzhan Meral; Avrupa Sözleşmeler Hukuku ve Türk Hukuku’nda İfa ve İfa Etmeme (Performance and Non-Performance in European Contract Law and in Turkish Law, Ankara, 2020.
Aslı Çavuşoğlu; Geçici İfa İmkânsızlığı ve Hukuki Sonuçları, İstanbul, 2020.
Emre Esen; Satış Sözleşmesinde Aliud Teslim, İstanbul, 2020.
Abdullah Harun Ataşlar; Türk Hukuku ve Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) Uyarınca Satış Sözleşmesinde Aliud, Ankara, 2020.
Ş. Deren Gündüz; Olumlu Zarar, İstanbul, 2020.
1 818 sayılı Borçlar Kanununun 96 ncı maddesiyle başlayan “İkinci Fasıl / Borçların ödenmemesinin neticeleri” şeklindeki alt başlık, Tasarıda “İkinci Ayırım / Borçların İfa Edilmemesinin Sonuçları” şeklinde değiştirilmiştir.